Фуат Әшраф улы Ганиев
... галим туган татар телен инглиз, француз, япон, һинд телләре белән чагыштырып тикшерә. Аның бу телләр белән чагыштырма анализы алар арасында күп кенә кызыклы уртаклыклар булуын күрсәтә. Шул рәвешле татар телен өйрәнү дөньякүләм лингвистика фәне принципларына нигезләнә. Шуңа күрә дә аның яңа кагыйдәләре һәм концепцияләре татар телен алда билгеләп үткән телләр белән чагыштырганда кулланыла.
...ул тәкъдим иткән яңа кагыйдәләр һәм концепцияләр буенча, яки аларны тюркология буенча диссертациягә кертеп, 16 докторлык һәм 30 кандидатлык диссертациясе язылган һәм якланган.
Ф. Й. Йосыпов, Казан университеты профессоры
Галимнең тел гыйлемендә яңа, мөстәкыйль сүз ясалышы юнәлешен булдыруы - хәзерге татар теле гыйлеме үсешенә һәм илебез тюркологиясенә керткән бик зур өлеше. Ф. Ганиевнең дистәләрчә ел дәвамында татар һәм төрки телләрнең лексика һәм грамматикасы системасы үсешенә кагылышлы мәсьәләләрне максатчан юнәлештә тикшерүе аңа татар телендә сүз ясалышының бик зур мөмкинлекләрен күрсәтергә; сүз ясалышының төрле һәм, шул исәптән, ул тәкъдим иткән яңа алымнарын нәтиҗәле һәм дөрес куллануны күрсәтергә һәм татар теленең лексик системасын тулыландырырга; башка лингвистик мисаллар белән бергә, татар теленең, димәк, төрки телләрнең дә, агглютинатив-аналитик табигате турында сөйләргә сәбәпче булган телдәге күпсанлы катлаулы лексик ясалышларны ачыкларга ; галим фикеренчә, татар сүзлекләрендә лаеклы урын алырга тиешле тезмә фигыльләрнең кулланылышын ачыкларга мөмкинлек бирде.
Ф. Ә. Ганиевнең басылып чыккан хезмәтләрен безнең илдә генә түгел, чит илләрдә дә беләләр. Халыкара фәнни тормыш белән яшәве үзе үк аның татар теленең, гомумән тюркология фәненең теоретик һәм гамәли яктан үсешенә гаять зур өлеш керткәнлеген һәм Россиянең фән һәм мәдәниятен үстерүдә, танытуда актив эшчәнлеген күрсәтеп тора.
Д. М. Насилов, Мәскәү дәүләт университеты профессоры
Ганиев Ф. Ә. кушма сүзләрне өйрәнүдә зур эш башкарды, күп галимнәр уйлаганча, төрки телләрдә сүз ясалышының бер генә ысулы булмавын, ә бәлки өч ысулы барлыгын ачыклады.
Галим тарафыннан җентекләп һәм төгәллек белән яңа методика буенча, ягъни кушымчаларга бәйле сүз ясалу тикшерелде.
Аның конверсиягә карашлары Әзәрбайҗанда да кулланыла, бу темага кандидатлык диссертациясе якланды.
Ахундов А. А., Әзәрбайҗан Республикасының Фәннәр академиясе академик-секретаре.
Галимнең татар тел гыйлемеүсешенә юнәлдерелгән яңа идеяләре турында әле бик күп сөйләргә булыр иде, тик Ф. Ә. Ганиевнең милли фән үсешенә керткән фәнни хезмәтен бәяләр өчен атап үтелгәннәре дә җитә.
Казахстанның Милли Фәннәр академиясе академигы, Россия Федерациясенең атказанган фән эшлеклесе Мусаев К. М.
Безгә мәгълүм булганча, Ф. Ә. Ганиевнең яңа фәнни карашларына нигезләнеп 30 дан артык докторлык һәм кандидатлык диссертациясе якланды. Аның хезмәтләрен башкорт тел белгечләре дә куллана. Ул кандидатлык диссертацияләренең фәнни җитәкчесе булып тора. Шуңа да, галим үз фәнни мәктәбен булдырган, дип, ышанып әйтергә була.
М. В. Зайнуллин, Башкортстан Республикасының Фәннәр академиясе академигы, филология фәннәре докторы, профессор, БРның Атказанган фән эшлеклесе, башкорт һәм гомуми тел гыйлеме кафедрасы мөдире.
«Появление такого труда («Толкового словарь татарского языка») – это показатель высокого достижения не только в масштабах татарской лексикографии и языкознания, но и тюрко-татарского языкознания в целом. Во многом те труды в области татарской филологии, которые выполнялись до сих пор, являются своего рода ориентиром для других тюркских языков. Ранее подобный толковый словарь издавали в 1977-1981 годах, но мы сегодня добились еще больших результатов. У истоков проекта стоял ученый-филолог, член-корреспондент АН РТ, заслуженный деятель науки РФ Фуат Ганиев. Он, приступая к этой работе, говорил, что этот труд должен быть выполнен таким образом, чтобы он был действительно достоин самой высокой государственной награды. Сегодня его мечта сбылась, и мы благодарны нашему наставнику, в этом большая заслуга».
Айнур Тимерханов. вице-президент Академии наук РТ на церемонии вручения Государственные премии РТ в области науки и техники за 2023 год
Олпат галим, тюрколог Фуат Әшраф улы Ганиевнең 300 дән артык фәнни хезмәте бар.
Аның хезмәтләре зур кыйммәткә ия булган фәнни байлык, тюркологиянең бәяләп бетергесез казанышы һәм алар татар лингвистикасының иң яңа тарихында тулы бер чорны билгеләп торалар.
Ф. Ә. Ганиев – өч томлы татар теле грамматикасының фәнни мөхәррире һәм авторларының берсе, “Татар-рус сүзлеге”, өч томлы “Татар теленең аңлатмалы сүзлеге” авторларының берсе һәм шулай ук 20 дән артык сүзлекнең фәнни мөхәррире һәм авторларының берсе.
- Русско-татарский словарь: ок. 50000 слов. – Казань: Таткнигоиздат, 1971.– 803 с.
- Татарско-русский словарь: ок. 38000 слов / КФ АН СССР ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова. – М.: Советская энциклопедия, 1966. – 863 с.
- Татар теленең аңлатмалы сүзлеге (өч томда), – Казан: Татар. кит. нәшр., Т.1. – 1977. – 475 б; Т.2. – 1979. – 726; Т.3.– 1981. – 831 б.
- Русско-татарский словарь: ок. 47000 слов/ Под ред.: профессора Ф. А. Ганиева. – Москва, 1984, 1985, 1991, 1997. – 736 с.
- Татарско-русский словарь: ок. 25000слов/ Под ред.: профессора Ф. А. Ганиева. – Казань: Татар. кн. изд-во, 1988, 1995, 2002, 2004, 2009. – 462 с.
- Русско-татарский словарь/ Под ред. профессора Ф. А. Ганиева. – Казань: Татар, кн. изд-во, 1996. – 212 с; 2001. – 201 с.; 2014. – 205 с.
- Руско-татарский общественно-политический словарь/ Под ред. профессора Ф.А.Ганиева. – Казань: Татар. кн. изд-во, 1997. – 128 с.
- Русча-татарча кесә сүзлеге/ Профессор Ф. Ә. Ганиев редакциясендә. – Москва: НПО Инсан, 1997. – 223 с.
- Русско-татарский словарь / Под ред,: профессора Ф. А. Ганиева. – Казань: Раннур, 2000. – 368 с.
- Tatarca-türkçe sözlük / Под ред. профессора Ф. А. Ганиева. – Москва: Инсан, 1997. – 496 с.
- Türkçe-tatarca sözlük/ Под редакцией профессора Ф. А. Ганиева. – Москва: Инсан, 1998. – 560 с.
- Татарско-русский учебный словарь/ Под редакцией профессора Ф. А. Ганиева. – Москва: Русский язык, 1992; Москва: Диагора, 1993. – 416 с.
- Татарча-русча уку-укыту сүзлеге/ Профессор Ф. Ә. Ганиев редакциясендә. – Казан: Раннур, 2000. – 416 с.
- Руско-татарский словарь/ Под ред. профессора Ф. А. Ганиева. – Казань: Татар.кн. изд-во, 2001, 2009, 2014. – 212 с.
- Татар теленең орфография сүзлеге / Профессор Ф. Ә. Ганиев редакциясендә. – Казан: Раннур, 2002. – 432 б.
- 15.Татар теленең аңлатмалы сүзлеге (бер томда) / профессор Ф. Ә. Ганиев редакциясендә. – Казан: Матбугат йорты, 2005. – 848 б.
- Татарско-русский словарь личных имен и фамилий. – Казань: Татар.кн.изд-во, 2006. – 374 с.
- Ф. А. Ганиев. Русско-татарский словарь. – Казань: Раннур, 2009. – 630 б.
- Ф. А. Ганиев. Тезмә фигыльләрнең аңлатмалы сүзлеге (ике кисәктә). Беренче кисәк (А-К). – Казан: Мәгариф, 2009. – 375 б.
- Ф. А. Ганиев. Тезмә фигыльләрнең аңлатмалы сүзлеге (ике кисәктә). Икенче кисәк (Л-Я). – Казан: Паравитта, 2013. –537 б.
- Татар теленең мәктәпләр өчен аңлатмалы сүзлеге. Казан: Татар кит. нәшр., 2013. – 510 б.
- Türkçe-tatarça sözluk. – Ankara, 2014. – 358 с.
- Татарча-русча сүзлек/ Профессор Ф. Ә. Ганиев редакциясендә. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2014. – 504 б.
